Sporcu Araştırması

Alt Yapıdan Sporcu Yetiştirmek

Günümüzde spor, hayatımızın neredeyse her alanında karşımıza çıkmaktadır. Sürekli olarak gözümüzün önünde olan bu sağlıklı aktivite, düzenli bir şekilde yapıldığında kişinin fizyolojik ve psikolojik gelişimini hızlandırıyor. Bu gelişmelerin fazla yaşandığı kişiler, olaylara çok çabuk adapte oluyor ve hangi dalda spor yapıyorsa o konuda profesyonelleşiyor. Bu kişilerin takip edilmesi ve daha da üstüne gidilerek yeteneklerinin geliştirilmesi gerekiyor. Bu konuda sporcu araştırması yapılması gerekmektedir. İlkokul, ortaokul ve lise çağında bulunan gençlerin bu konuda öncelikli olması ve bu araştırmalar neticesinde bir başarı elde etme potansiyeli artmaktadır. Büyük kulüplerin bu konuda çalışmalar yapması ve temsilcilerinin bu konuda okullara seçim yapmaya gitmesi çok önemli bir gelişme olacaktır.

Doping ve Madde Kullanımı

Sporcuların bir kısmı enerji düşüklüğü veya hastalık, kas ve kemik dokusundaki sıkıntılar nedeniyle doping kullanabiliyor. Sporcu araştırması sonuçlarına göre sporcuların bu şekilde kimyasal madde ile rakibine üstünlük sağlaması spor etiğine aykırı bir durumdur. Vücudun performansını normalin üstüne çıkarma gibi bir avantajı olsa da aslında vücuda girdikten sonra yeteri kadar enerji sarf edilmediği durumda kan içindeki kimyasal madde vücut dışına atılamıyor. Bunun sonucunda kişiye fiziksel olarak avantaj sağlıyor gibi gözükse de ciddi sağlık problemlerine yol açtığı araştırmalar sayesinde görülüyor. Aynı zamanda doping kullanan kişilerin belirli bir ceza alması sağlanıyor. Bu kişiler yakın takibe alınarak bir müsabakaya girdiğinde özel olarak denetleniyor.

Spor Dedektifliği – Tamamlayıcı Scouting

Profesyonel Sporcu İzlemeleri, Nedenleri ve Sonuçları

Günümüzde dünya genelinde artan spor tutkusunun yarattığı pazar yıllık 180 milyar dolara ulaşırken, bu rakamın 130 ülkenin milli gelirinden daha yüksek olması dikkat çekiyor. Profesyonel sporcu takibi, literatürümüze scouting terimi olarak girmiştir. İngilizce kökenli olan bu kelime, izlemek, takip etmek anlamına gelmekle birlikte daha geniş tanımda “keşfe çıkmak”, “yetenek avcılığı” anlamlarında da kullanılabilir. Profesyonel futbol hayatındaki tanımı ise “futbolcu izleme ve keşfetmedir”. Futbolda scouting nedir, neden kulüpler için bu kadar önemlidir? Scouting, oyuncu özelinde başlayıp tecrübe ve yetenekle, adım adım daha büyük resmi görebilmeyi sağlayacak bir süreç, günümüz futbolunun mutfağı ve hatta can damarıdır; futbolun neredeyse ilmidir. Bunun yanı sıra scouting, anlık performans, potansiyel yetenek ve maksimum maddi getirileri ölçmek adına fayda, fırsat ve fiyat üçgeninde spor kulüplerine yarar sağlayabilecek önemli bir departmandır. Dünya futboluna adını altın harflerle yazdırmış çok sayıda büyük kulüp, scouting ekiplerini uzun zamandır bünyelerinde barındırıyorlar. Sadece ekonomik olarak değil futbolun geleceği için de çocukların, gençlerin idolleri olacak, düşlerine girecek futbolculara en doğru ulaşma noktası scoutingdir. Sözgelimi, yıldız futbolcular futbol tutkunu gençler üzerinde o kadar büyük bir etkiye sahiptirler ki; 1990 ve 1994 Dünya Kupalarının o unutulmaz İtalyan yıldızı, “İlahi At Kuyruğu” lakaplı Roberto Baggio bir televizyon programında Budist olduğunu açıkladıktan sonra, bir başka programa telefonla bağlanan bir kadın seyirci, yine o esnada konuk olan R. Baggio’ya yönelik olarak “Ben inanmış bir Hıristiyanım ve iki oğlumu da inanmış Hıristiyanlar olarak yetiştirdim. Ancak sizi o derece taparcasına seviyorlar ki, siz Budist olduğunuzu açıkladıktan sonra ikisi de Budist olmaya karar verdiler. Şu anda evde yoklar. Lütfen, size yalvarıyorum bunun bir şaka olduğunu, Budist değil Hıristiyan olduğunuzu söyleyin efendim”  diye serzenişte bulunmuştu. Aynı şekilde bugün Arjantin’de “Maradona’ya Tapanlar Tarikatı” bulunmakta. Bu tarikat Maradona’yı gerçek Mesih/Tanrı’nın Oğlu olarak görüyor ve miladı Maradona’nın doğum yılı olan 1960 olarak belirlemiş bulunuyor! Türkiye’deki kulüplerin en önemli eksiği olan scouting operasyonları dünyada o kadar önemli bir yer almış durumda ki; örneğin, Portekiz kulüplerinin scouting operasyonlarıyla bulduğu ve parlatıp sattığı oyuncular ülke ekonomisinde gelir kaynağının önemli bir yüzdesini kapsıyor. Portekiz’in en büyük kulübü Porto, büyük bir kulüp olmasının yanı sıra, daha büyük kulüplerin adeta bir altyapısı hâline gelmiştir. Bu kulüp her yıl kasasına nerdeyse 100 Milyon Euro transfer getirisi koyuyor. Sporun toplum üzerindeki etkisini göz ardı etmemek lâzım. Bu gücün etkisiyle şirketler, spor kanalıyla kendi müşterisine, ilgilisine ulaşmaya çalışıyor. Her geçen gün spor ekonomisinin arttığını görüyoruz. Ve bu ekonomiyi yönetmek de uzmanlık gerektiriyor. Özellikle Türkiye’de futbol kamuoyunda scouting algısı büyük yanlışlar içeriyor. Scouting işinin sadece genç ve bilinmeyen oyuncu bulmak olduğu görüşü bu yanlışların başında geliyor. Dolayısıyla yaşı ilerlemiş oyuncu transferinin de scouting ile alakası olmadığı düşünülüyor. Kariyeri iyi olan ve isim olarak zaten bilinen oyuncuyu scout etmenin, yani izleyip raporlamanın gereksiz olduğu da çokça yapılan yanlışlardan bir diğeri. Scout ve scouting kelimelerinin sözlük anlamları “izci, avcı, keşif yapma, keşfe çıkma” gibi kelimelere karşılık geldiği için, yukarıda belirttiğim hatalara düşülüyor olabilir; fakat bunları doğrudan terim anlamıyla almak yerine uluslararası futbol terminolojisindeki karşılığını dikkate almak gerekir. Buradan hareketle ortaya çıkan en kapsayıcı ve doğru terimin izleyici antrenör-izleyici antrenörlük olduğunu söyleyelim. İzleyici antrenörlük de kendi içinde birkaç gruba ayrılır. Bunlar; A takım scoutingi, yani ana takıma yapılacak transferlerin veya mevcut kadrodaki futbolcuların takip/tarassutu; Akademi-alt yapı scoutingi, opposition scouting denilen rakip takım izleyiciliği (futbol dışından bir örnek vermek gerekirse Burger King/McDonalds rekabeti buna güzel bir örnek teşkil edebilir ); ve hatta antrenör scoutingi. (Christoph Daum’un kokain bağımlılığı ve ya Eskrim ve Okçuluk milli takımlarında yaşanan antrenörlerin sporcuları taciz etme vakaları vs.) Keşif tabiri daha ziyade akademi-altyapı scoutingi içerisinde kullanılmalıdır. Burada yapılan şey, kulüplerin alt yaş gruplarına potansiyel bulmaktır. Bu da kısaca futbolcu adayının mevcut değerini doğru yorumlamak, erişebileceği potansiyeli tahmin etmek ve buna bağlı olarak oyuncunun teknik, fiziksel ve zihinsel olarak geliştirilebileceği ihtimalini kestirebilmek suretiyle seçim yapmak demektir. Kritik olan ise şudur: alt yaş grupları için bir seçme organizasyonunu düşünelim. Seçime tabi tutulan 50 çocuğun arasındaki en yetenekli 10 çocuğu futbola az biraz ilgili herkes fark edebilir. Keza en yeteneksiz 10 çocuğu da öyle. Ama arada kalan 30 çocuk arasından geliştirilebilir potansiyeli fark edebilmek bu işin püf noktası ve scoutu farklı kılan becerisidir. A takım scoutingi, oynatılan ve oynatılması düşünülen oyun içerisinde stratejik açıdan ihtiyaç duyulan tipe “en uygun” oyuncuyu tarayıp tespit etmektir. En mühim husus saha içiyle doğrudan ilgili olan oyuncunun temel profilidir. Bu da oyuncunun teknik özellikleri, fiziksel özellikleri ve zihinsel (oyun algısı ve kişilik) özelliklerinin ihtiyacı karşılayıp karşılayamayacağının irdelenmesinden geçer. Birincil vazifesi olmasa da piyasa takibi dolayısıyla maliyet analizi de yapılmalıdır. Kulübün mali şartlarını göz önünde bulundurup ona göre izleme ve raporlama yapılmalıdır. Yani piyasa değeri 20 milyon euro olan oyuncu, toplamda 5 milyon euro transfer bütçesi bulunup 5 tane de transfer ihtiyacı olan kulübe önerilmemelidir. Hem teknik açıdan hem de mali açıdan doğru ismi bulabilmek için scoutun bünyesinde birtakım yetenekleri barındırması ve çalıştığı kulübün scouting mekanizmasının doğru işlemesi elzemdir. Peki gerekli yetenek ve doğru organizasyon şeması nasıl olabilir? Oyuncu gözü: Scoutun oyuncuyu değerlendirme kriterleri olabildiğince fazla ve kapsamlı olmalıdır. Bu iş “oyuncu sağ kanatta oynuyor. Hızlı ve teknik bir oyuncu vs. vs.” şeklinde kısa, basit nitelemelerle açıklanacak kadar kolay bir iş değil. Temel vasıfların yanı sıra detay değerlendirme yapabilmelidir. Futbol branşına özgü niteliklerle beraber genel sporcu karakteristiğine de hâkim olmalıdır. Bu, fiziksel ve zihinsel değerlendirmenin daha sağlıklı olması için gereklidir. Bunların dışında mevkiye özel nitelikleri iyi yorumlamak ana husustur. Bu nedenle futbolda dönemin dinamikleri, değişen ve gelişen stratejiler içerisinde farklılık arz eden oyuncu rolleri hakkında bilgi sahibi olunmalıdır. Scout, sosyal zekâ, algılama kapasitesi, odaklanma, hayal gücü ve yazılı/sözlü ifade yeteneği konularında etkili olmalı, kendini bu konularda geliştirmelidir. Teknik anlamda ne kadar donanımlı olursa olsun oyuncuyu en kısa sürede, en doğru biçimde analiz edebilmek ve yaptığı analizi en doğru şekilde raporlayabilmek/aktarabilmek için bu hususlara ihtiyaç duyar. Bilimsel ve teknolojik gelişimlere adapte olabilmeli, bunları en doğru şekilde kullanabilmelidir. Oyuncu datası oluşturabilmek ve bunları kategorize edebilmek için modern programları kullanabilmek kesinlikle büyük avantaj sağlayacaktır. Günümüzde oyuncu analizi için istatistikler çok önemli bir dayanak oluşturuyor. Bir scout raporunu mutlaka doğru yorumlanmış istatistiklerle desteklemelidir. Oyun gözü: “Oyuncu gözü” ile alakalı vasıfların yanı sıra bütünün bir diğer parçası olan “oyun” vardır. Oyuncuyu doğru yorumlamak oyun bilgisine haiz olmakla direkt ilgilidir. Başlangıçta bu işin uluslararası terminolojideki karşılığının “izleyici antrenörlük” olduğu yukarıda belirtilmişti. Evet bu bir antrenörlüktür ve dolayısıyla benzer donanıma sahip olmayı gerektirir. Dizilişler, formasyonlar, stratejiler, taktik varyasyonlar hakkında bilginiz ve fikriniz yoksa; oyunu algılayamıyor, saha içinde nelerin döndüğünü fark edemiyorsanız teknik direktörünü tanımıyor veya bunlarla ilgili araştırma yapmıyorsanız, oyuncuyu doğru değerlendirme olanağınız çok düşüktür. Oyunla ilgili hususlara hâkim olma gerekirliğinin bir diğer sebebi ise, çalışılan takımın oyununa uygun oyuncuyu tespit edebilmektir. Bu nedenle bir scout, çalıştığı takımın saha içi organizasyonuna o takımın analisti kadar hâkim olmalıdır. Bu sayede takip ettiği oyuncunun, önereceği takımın oyun yapısı içerisinde neleri yapıp neleri yapamayacağı hakkında öngörüde bulunabilecektir. Scout’un scoutingi: İfade etmeye çalıştığımız üzere scout seçimi için göz önünde bulundurulması gereken birçok beceri var. Yani düşünüldüğü kadar basite indirgenecek bir meslek değildir scouting. Dolayısıyla seçim yaparken doğru kişiler tercih edilmelidir. Bir nevi scout seçimi yaparken de scouting yapmak ve doğru ismi bulmak gerekir. Ülkemizde scouting yapılanmaları içerisinde en eksik taraflardan birisi de budur. Bu işle haşır neşir olan, yani futbolu seven, bilen, analitik düşünce yapısına haiz, analizci olan ve ideali bu mesleği icra etmek olan bireylerin gelişimlerine fazlaca önem vermeleri gerekmektedir. Bu işin mahareti birkaç saatlik sertifikasyon programına katılmak değildir. Futbolun hemen hemen her alanında olduğu gibi (antrenörlük, tv yorumculuğu, köşe yazarlığı vs.)  sadece eski futbolcu olmak hiç değildir. Bu iş bambaşka bir beceri ister.

Nasıl Scout Olunur?

Gözlemciliğin başlangıç noktası çokça maç izlemektir. Bir scout adayı, günlük hayatta dahi gözüne çarpan oyuncuları bir yere not edip, maçlarını takip etmelidir. Maçları takip ederken tek bir oyuncuya odaklanmayıp, gözüne çarpan başka oyuncular varsa onları da not almalıdır. Ekrandan izlemenin yanı sıra, scout adayının stadyumlardan da bol bol maç takip etmesi gerekir. Sadece kendi yaşadığı şehirde değil sık sık seyahate çıkarak farklı şehirlerin, farklı stadlarına da gitmeli, çok fazla kulübün takipçisi olmalıdır. Profesyonel maçları izlemesi şart değildir, hatta amatör küme ve alt yaş gruplarının maçları genç yeteneklerin keşfi için çok daha uygun olacaktır. Bir scout adayı futbolla ilgili terimleri çok iyi öğrenmeli ve içselleştirmelidir. “Yetenek nedir?”, “Futbol nedir?”, “Güç nedir?”, “Hız nedir?”, “Kas hafızası nedir?” gibi soruların cevapları için nereye bakacağını çok iyi bilmelidir. Bunları kendi içinde netleştirmesi ve bu konularda çok okuması gerekir. Ayrıntılar büyük önem taşıdığından, scout tarafından verilen emeğin ne kadar değerli olduğunu birçok insan anlamayabilir. Futbol gibi herkesin hakkında fikir sahibi olduğu bir konuda profesyonel bir değerlendirme yapabilmek için öncelikle yeterli altyapıya sahip olduğunuzdan emin olmalısınız. Scouting operasyonlarında bir scoutun futbolcu üzerinde gözlemlediği en önemli 3 özellik şunlardır:

1. Fiziksel Özellikler: İzlenilen futbolcunun fiziğinin gelişime açık olup olmaması en önemli kriterlerden biridir. Dünya futbolunun gelmiş geçmiş en büyük yeteneklerinden biri olan Lionel Messi, çocukluğında Barcelona’nın sağladığı ilaçlar sayesinde fiziksel yetkinliğe ulaştı ve bugünlere geldi. Eğer bugün bünyesinde 300’den fazla scout çalıştıran ve dünyanın her kıtasına futbol okulları açmış bulunan Barcelona, Messi’nin bu yetkinliğe geleceğini öngörmeseydi belki de dünya futbol tarihine böyle bir yıldız kazandırılamayacaktı. Futbolcuyu kazanmak için yapılan her türlü öngörü profesyonel kariyerlerini olumlu etkileyebilir. Bu yüzden scoutların gözlemlediği en önemli noktalardan biri futbolcuların fiziksel özellikleridir.
2. Taktiksel Özellikler: İzlenilen futbolcunun topa ayağının neresiyle dokunduğuna kadar dikkat edilmesi ve futbolcunun mevkisine uygun yeteneklere sahip olup olmadığının takibi en önemli durumlardan biridir. Bir futbolcuyu binlerce kişi izleyerek olumsuz yorumlarda bulunmuş olabilir ancak gerçek bir gözlemci futbolcunun doğru yaptığı şeylerin farkındaysa ona olumlu bir rapor verebilir. Kulüpler için scouting operasyonlarındaki en önemli durum futbolcunun ne olduğu değil, ileride ne olabileceğidir. Bu yüzden pozisyon bilgisi ve teknik kabiliyetleri scoutların gözlemlediği en önemli noktalardandır.
3. Mental Özellikler: İşte bu kısım bizim, yani DAT Dedektiflik ailesinin ısrarla üstünde, ayrıntılı bir biçimde duracağı bölüm olacaktır. Bu bölüm psikolojik analiz kısmıdır. Yukarıda vurgulanan anahtar kelimelerden, izlenilen futbolcunun saha içinde yaptığı hareketlerin ve hissettiği duyguların açıklamasının yapılması en önemli durumlardan biridir. Saha içerisinde topsuz alanda bile maçı ne kadar kazanmak istediğini hissettirebilen futbolcular her zaman kazanan futbolculardır. Tabii burada hırsına yenik düşmeyerek saha içindeki rakip futbolcuyu sakatlamaya, tahrik edip oyundan ihracına yönelik hareketlere veya kendisini oyundan attıracak fevri hareketlere yönelmeyen, yani öfke kontrolünü, stres kontrolünü, zaman kontrolünü en doğru şekilde yapabilen, tribün baskısından pozitif olarak etkilenip negatif olarak etkilenmeyecek, çabuk demoralize olup yapmak istediklerini sahaya yansıtamayacak durumda olmayacak, ne idmanlarda ne de saha içinde laubaliliğe yer vermeyen, iş ciddiyetini esip gürlemek olarak addetmeyen, işini güler yüzlü ve ciddi (Kemal Sunal gibi) bir şekilde yerine getiren coşkulu, yüksek motivasyonlu, özverili, kararlı futbolcu/insan en doğru futbolcu/insandır.

Ümit Hakan Karakaya

Pi Academic platformu olarak, yazar, editör ve diğer içerik üreticilerimizle sizler için ilgi çekici ve ilgiyle takip edebileceğiniz içerikler üretmekteyiz. Hayata Pi Academic İle Bakın