ŞİRKET İÇİ DENETİM NEDİR?

Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü tarafından yapılan tanımıyla iç denetim; bir kurumun faaliyetlerini geliştirmek ve onlara değer katmak maksadıyla  gerçekleştirilen bağımsız, tarafsız bir güvence ve danışmanlık sağlama faaliyetinin adıdır.

Günümüzde İç denetim kavramının ne olduğu veya ne olmadığı genellikle bilinmiyor ve anlam kargaşası baş gösteriyor. Özellikle 2000’li yıllardan bu yana dünyada meydana gelen bazı kurumsal ve mali skandallar sonrası önemi artmaya başlayan bir kavram olarak karşımıza çıkıyor iç denetim. ABD gibi gelişmiş, büyük piyasalarda bu skandalların yaşanması ardından, iç denetim fonksiyonu ve iç denetçilerin önemleri oldukça artmış durumda. SOX gibi güçlü yaptırım gücüne sahip düzenlemelerin iç denetçilerin kamuoyu nezdindeki itibarını bir hayli arttırdığı da bir gerçek. Özellikle ABD’de başlayan ve diğer Batılı ülkeler tarafından da itibar gören bu ve benzeri yasal düzenlemelerin ülkemizde de bazı yansımaları oldu. 2000 sonrası Bankacılık sektörü ile başlayan ve son 2 sene içinde Kamu idareleri ile devam eden çağdaş iç denetime yöneliş, bir süredir özel sektörün de ilgisini çekmeye başladı.

ULUSLARARASI İÇ DENETİM STANDARTLARI

Uluslararası İç Denetim Standartları, nitelik ve performans standartları olmak üzere iki ana bölümden oluşmakta. İç Denetim faaliyetinin amaç, yetki ve sorumluluklarının bir yönetmelikle tanımlanması, bağımsızlık ve objektiflik, mesleki yeterlilik, mesleki özen ve dikkat, sürekli mesleki gelişim, kalite güvence ve geliştirme programı nitelik standartlarını oluşturmakta. İç Denetim faaliyetinin yönetimi, işin niteliği, görev planlaması, görevin yapılması, sonuçların raporlanması, gelişmelerin izlenmesi, bakiye riskin yönetimce üstlenilmesi ise performans standartlar. Söz konusu standartlar uygulama önerileri ile desteklenerek iç denetçilere çalışmalarında kılavuzluk sağlanmakta. Standartlar, (IIA) Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü-Standartlar Kurulu tarafından belirlenmekte ve sürekli gözden geçirilerek geliştirilmekte. Standartlar, iç denetim faaliyetinin güvence ve danışmanlık hizmetlerinin kalite garantisini sağlamakta. Ayrıca, IIA tarafından yayınlanmış olan “Etik Kurallar” ile iç denetim mesleğinin iş ahlakı kültürü geliştirilmektedir.(Bertan /Kaya Merkez Bankası İç Denetçisi)

Eskinin şlem ve hata odaklı iç denetim yaklaşımı, bugün süreç odaklı, işin etkinliğinin artırılmasına yönelik stratejik akıl ortaklığına doğru değişim ve gelişim göstermekte.

İçerik dikkate alındığında, iç denetim güvence ve danışmanlık faaliyetlerinin fonksiyonel anlamda bağımsız ve tarafsız yürütülmesi gerekli bir faaliyet. Bu sebeple kurum ve kuruluşlarda yönetsel hesap verebilirliğin yerleşmesine çok büyük katkı sağlamakta. Risk yönetiminin bir parçası olarak önleyici niteliği bulunmakta. Kurumsal yönetim kalitesini geliştirir, kurumsal değeri yükseltir. Pay ve menfaat sahipleri için güvence sağlar. Kurumsal itibarın sigortasıdır.

ŞİRKETLERDE İÇ DENETİMİN ETKİLİ OLMASINI BELİRLEYEN FAKTÖRLER

Şirketlerde iç denetimin etkililiğini belirleyen faktörler, iç denetim faaliyetinin yürütülmesinde uyumlu olunması esas olan uluslararası iç denetim standartları ile ilgili şirket uygulamalarıdır.

İç denetim faaliyetinin; şirket içindeki konumu, faaliyet ve görev alanları ile ilgili kapsamı, kurumsal düzeyde her türlü bilgi, belge, kayıt, varlık ve alanlara erişim yetkisi, bağımsızlığı ve tarafsızlığı, iç denetim profesyonellerinin yetkinlikleri, yönetimi, gözetimi, raporlama ve kalite güvencesinin standartlarda öngörülen tanımlama ve yaklaşımlara uygun olması, bir şirkette iç denetimin etkililiğini belirleyen faktörlerdir.

Etkili bir iç denetim faaliyetinin bir şirket içinde yürütülmesi, yönetilmesi; iç denetim yöneticisinin, iç denetim faaliyetinin sorumluluklarını yerine getirmesine imkan sağlayacak bir yönetim seviyesine bağlı olmasını gerektirir. İç denetim faaliyeti yürütülürken, faaliyet ve görev alanları ile ilgili herhangi bir kısıtlama, müdahale olmaması, her türlü belge, bilgi, kayıt, varlık ve alanlara erişim yetkisi bulunmalıdır. Bu imkanlar, denetim komitesi ve yönetim kurulu

tarafından onaylanmış bir iç denetim yönetmeliğinde açıkça tanımlanmış olmalıdır.

İç denetim faaliyetinin etkili bir biçimde yürütülmesi, yönetilmesi için mesleki özen ve dikkat azami bir biçimde gösterilmelidir. Mesleki özen ve dikkat; görev ile ilgili amaca ulaşmak için gerekli çalışma kapsamını, çalışma kapsamı içinde yer alan konuların karmaşıklığını, risk yönetimi, kontrol ve kurumsal yönetim süreçlerinin etkinliği ve yeterliliğini, önemli hata, düzensizlik ya da aykırılıkların olasılığını, göreve ilişkin potansiyel faydaların maliyetini göz önünde bulundurmayı gerektirir.

İç denetim faaliyetinin yürütülmesinin katma değer sağlayacak bir biçimde etkili olarak yönetilmesi ise, risk esaslı iç denetim faaliyeti planlaması, şirket üst yönetimi ile iletişim, raporlama ve takip sistemine bağlıdır. Denetim planı, risk esaslı önceliklere göre hazırlanan görev alanları ile birlikte planın gerçekleştirilmesi için gerekli insan kaynağı ve bütçeyi içermeli, şirketin denetim komitesi ve yönetim kurulunun bilgi ve onayına sunulmalıdır.

İç denetimin etkililiğini belirleyen faktörlerin sürekli gözetimi ise, uluslararası standartların öngördüğü ve zorunlu kıldığı, şirket iç denetim faaliyeti ile ilgili kalite güvence ve geliştirme programının varlığı ile sağlanır.

İç denetim faaliyetinin etkililiğini ifade eden; değer yaratmak, etik kurallar ve uluslararası standartlara uyum sağlamak için hazırlanan kalite güvence ve geliştirme programı yapılacak olan iç ve dış değerlendirmeleri içermelidir. Ülkemizde bu konuda uygulamalar yeni başlamış olup, henüz yaygınlık kazanmamıştır.

ŞİRKETLERDE İÇ KONTROLLERİN YETERLİLİĞİ İÇİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLER

Tüm dünyada, son yıllarda ortaya çıkan muhasebe hileleri, mali raporlamanın güvenilirliğini sağlama konusunda iç kontrol sisteminin ve denetim sürecinin yeniden sorgulanmasını zorunlu hale getirdi.

İş dünyasında faaliyet sürdüren dünya devi şirket ve kurumların bir anda yok olduğuna, oluşumu için uzun yıllar uğraş verilen kurumsal itibarın bir gecede yitirildiğine tanık olundu. Şirket ve kurumlarla birlikte hissedarlar, yatırımcılar, üst düzey yöneticiler ve çalışanlar da iş, servet ve itibarlarını kaybettiler. Yaşanan ve bedeli çok pahalı olan deneyimler neticesinde, şirket ve kurumların kurumsal varlık ve itibarlarının sürdürülebilirliği için “Kurumsal Yönetim” anlayışına sahip olmanın ve “Kurumsal Yönetim İlkeleri” ne uyum göstermenin hayati bir önem taşıdığı anlaşılmış oldu.

Dünya ve Türkiye için “Kurumsal Yönetim” açısından her şey, sil baştan düşünülüp tasarlanıyor. Kurumsal yönetim, risk yönetimi ve denetim üzerine yeni ve hızlı düzenlemeler yapıldı, yapılmaya da devam edecek.

Ülkemizde de yaşanan ekonomik krizle birlikte karşılaşılan yolsuzlukların yanı sıra Avrupa Birliği uyum ve müzakere süreci; iç kontrol sistemi, iç denetim ve risk yönetimi ile alakalı uluslararası standartlarda yasal düzenlemelerin yapılmasına sebep oldu. Özellikle bankacılık alanında yapılan düzenlemeler dikkat çekici. Söz konusu düzenlemeler, denetimin ve risk yönetiminin yalnızca bankacılık için değil, reel sektör için de bir gereklilik olduğunu göstermektedir. Bankacılık, sektör olarak yeni düzenlemelerle kendini disipline ederken, kaynak aktardığı sektör ve kuruluşları da iç denetim ve risk yönetimi sistemlerinin varlığı ile değerlendirecek, sistemler yok veya yetersiz ise hizmet sunmaktan kaçınacaktır.

YAPILAN DÜZENLEMELER

Uluslararası standartlarda yasal düzenlemeler yapılanmaya devam ediyor. Türkiye düzeyinde farkındalığı yaygınlaştıracak sivil toplum kuruluşları olarak Türkiye İç Denetim Enstitüsü, Risk Yöneticileri Derneği, Türkiye Kurumsal Yönetim Derneğinin faaliyetleri ile eğitim, sertifikasyon ve çeşitli etkinlikleriyle sağladıkları destek, İMKB Kurumsal Yönetim Endeksi çalışmaları konuya dair yaklaşımın güçlü olduğunu göstermesine karşın uygulamada yaygınlığın henüz sağlanamadığını, AB müzakere süreci ve Basel II düzenlemeleri ile TBMM’de yasalaşması beklenen Türk Ticaret Kanunu’nun kurumsal yönetim uygulamalarının şirketlerde yaygınlık kazanması için fırsat olduğu sonucuna varabiliriz.

Yapılan düzenlemelere karşın uygulamanın kurumsal yönetim ilkelerine tam olarak uyum sağlayamadığı görülmektedir. Uygulamanın öngörülen şekilde gelişmesi için şirketlerimizin yönetim kurulu denetim komitesi üyeleri iç denetim konusunda yetkin ve şirket ortakları ile ilişkisi olmayan bağımsız kişiler olmalı, iç kontrol sistemi ve iç denetim faaliyetlerinin gözden geçirilmesinde bağımsız uzman kuruluşlardan destek alınmalı ve işbirliği sağlanmalıdır.

İÇ DENETİM UZMANI KİMDİR

İç denetim uzmanı, çeşitli departmanların şirket kurallarına ve yasal gerekliliklere bağlı kalmasını sağlamak üzere kurumlara iç denetim hizmeti sunmakla sorumlu olan kişidir.

İç Denetim Uzmanının Sorumlulukları Nelerdir?

İç denetim uzmanının temel sorumluluğu, finansal ve operasyonel denetimleri yürütmek ve şirketin muhtemel risk alanlarını belirlemektir. Uzmanların diğer görevleri ise şunlardır:

• İş süreçlerinin, sistemlerin ve kontrollerin yeterliliğini, etkililiğini ve ölçülebilirliğini değerlendirmek üzere denetim programları geliştirmek
• Yıllık denetim planı hazırlamak
• Belirlenen kalite standartlarına ve zaman çizelgelerine uygun olarak iç denetim gerçekleştirmek
• Finansal tablolar ve muhasebe kayıtlarını gözden geçirmek
• Şirket faaliyetlerinin yasal gerekliliklere uygunluğunu kontrol etmek
• Yapılan çalışmanın neticelerini yansıtan iç denetim raporları hazırlamak
• Denetim verilerini yönetim birimi ile paylaşarak, tartışmak
• Tespit edilen eksiklikleri düzeltmeye yönelik iyileştirme tavsiyeleri sunmak
• Risk değerlendirme ve denetim planını yıllık bazda güncellemek için finans departmanı ile iş birliği içinde çalışmak
• Şirket bilgilerinin gizliliğini korumak.

Nasıl İç Denetim Uzmanı Olunur?

İç denetim uzmanı olmak için üniversitelerin Kamu Yönetimi, İktisat, İşletme ve ilgili bölümlerinden en az lisans derecesi ile mezun olmak gerekmekte.

İç Denetim Uzmanının Nitelikleri Nelerdir?

• Denetim metodolojilerine hakim olmalı
• Etkili analiz yapabilmeli
• İnisiyatif alabilmeli
• Ekip yönetimi ve motivasyonunu sağlayabilmeli
• Raporlama ve sunum yapabilecek sözlü ve yazılı iletişim becerisi sergilemeli
• Seyahat engeli bulunmamalı
• MS Office programlarına hakim olmalı
• İş ve zaman yönetimini gerçekleştirebilmeli
• Yoğun tempolu çalışma ortamına uyum sağlamalı
• Erkek adaylar için askeri yükümlülüğü bulunmamalı

Hayata Pi Academic İle Bakın

Pi Academic platformu olarak, yazar, editör ve diğer içerik üreticilerimizle sizler için ilgi çekici ve ilgiyle takip edebileceğiniz içerikler üretmekteyiz. Sizlere sunduğumuz içerikler başta Bilim, Teknoloji, Hukuk, İş Dünyası ve Haberler olarak kategorize edilmiştir. Tercih ettiğiniz içerik kategorisine tıklayarak okumaya başlayabilirsiniz.

Bununla beraber siber güvenlik alana ilgi duyuyor ve internette güvende kalmanız için bir şeyler okumak isterseniz buradan temel tavsiyelerle başlayabilirsiniz.