Psikolojik Şiddet ‘Gaslighting’

Hayatınızda sizin her sözünüzü manipüle eden, sizi hep bastırmaya çalışan, sözlerinizi ağzınıza tıkayan ve psikolojik anlamda şiddet uygulayan mutlaka birileri olmuştur ya da vardır. Bunları size yaşatanlar olmuşsa, siz de Gastlighing mağdurlarından birisiniz demektir.

Gaslighting, psikolojik manipülasyon olarak tanımlanabilir. 1944 yılında yayınlanan Gaslight ismindeki bir filmden alınmıştır. Filmde bir adam karısına aklını kaybettirdiğine inandırır. Bu filmde yaşanan hikaye birçok kişinin başından geçmiştir. Bizler de hayatımızın içinde bizi manipüle etmeye, olmadığımız kişi olduğumuzu ikna etmeye çalışır. İş yerimizde, beceriksiz olduğumuza, sevgilimiz ya da eşimiz huysuz, akılsız, uyumsuz ve çirkin olduğumuza bizleri inandırmaya çalışmamış mıdır hiç?

Bu manipüleyi her türlü şiddete meyilli olanlar, diktatörler, narsist kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler, bazı tarikat liderleri ustalıkla kullanmasını bilirler. Büyük bir çoğunluk neye maruz kaldıklarının farkında bile değillerdir.

GASLIGHTING

Psikologlar gaslighting terimini, bir kişinin, başka bir kişi ya da grubun gerçekliğini, hatıralarını, veya genel olarak algısını sorgulaması için kullandığı tüm taktikler için kullanırlar. Bu yaşanılan ciddi bir sorundur. Gerçekliğimizi sorgulamaya başlamak yaşayabileceğimiz en büyük travmalardan biridir.

Her daim büyük çapta manipülasyon şeklinde kendini göstermez. Çoğunlukla küçük çaplı başlar bu tür baskı sistemi. Bu küçük baskılar kar topu etkisi yaratır dev bir baskıya dönüşür ve sonunda Sağlıklı bir zihinle mantıklı kararlar vermekten yoksun olduğumuz bir durum içinde kendimizi buluruz. Gaslighting, sevgili, eş, ebeveyn ile çocuk arasında gözlemlenebileceği gibi patronunuz ya da iş arkadaşlarınızla olan ilişkilerimizde de ortaya çıkabilir. Toplumsal düzeyde gerçekleşeni ise sadece bizi değil o topluma bağlı bireyleri etkiler.

Manipülasyonun Belirtileri

Hayatımızın her köşesinde, iletişimde bulunduğumuz her durumda bazı işaretlere dikkat etmemiz gerekir. Öncelikle bu durumlarda otorite veya güç dinamiği söz konusudur. Manipülasyona maruz kalan kişi genellikle karşısındakini bir güç figürü olarak görür. Veya bu ilişkinin dinamiklerine aşina olduğu için olguyu değiştirmekten korkar ya da o kişiyi kaybetmek istemediği için, kendisine çok da önemli gibi görünmeyen küçük psikolojik oyunlara boyun eğer. Hele bu sevdiği bir kişi ise bu kişiye inanmak ister. Ve bu inanç karşıdaki kişi için bulunmaz bir manipülasyon fırsatı doğurur. Kişiler arası güç dengesi eşit değilse, çatışma yaşamamak üzere kişi kendi algısını değiştirmekte bir sakınca görmez.

Karşımızdaki kişinin yetiştirilme tarzı burada önemli bir faktördür. Çocuklukta, griler öğretilmemiş ise ergenlikle birlikte dış dünyaya açılan kişi, farklı düşüncelere sahip birileri gördüğünde kesinlikle onlarda bir sorun olduğunu düşünme eğilimi gösterir. 

Bir yanlış anlaşılmaya da dikkat çekmek gerekiyor. Gaslighting ile yalan söylemek aynı şey değildir.

Neden Yalan Söylenir

Yaygın bir kanıya göre, ‘hiç yalan söylemiyorum’ diyen bir kişi yalancıdır. Yalana başvurulmasının en önemli sebebi ise korkudur. Bir sorun yaşamaktan, başının belaya girmesinden korkulduğunda yalan devreye girer. Küçük yalanlar çoğunluğu oluşturur. Kim ergenlik döneminde anne ya da babasına yalan söylememiştir ki…

Elbette bazı yalanlardan basit bir şekilde sıyrılamayabiliriz. Bir soruşturma esnasında söylediğiniz bir yalan başınıza dert açabilir

Başkaları korumak ya da karşımızdaki kişiyi incitmemek adına söylediğimiz beyaz yalanlar da vardır. Size doğum gününüzde verilen hediyeden hiç hoşlanmazsınız fakat çok mutlu olmuş gibi davranırsınız mesela. Elbette burada dikkatli olunması gereken bir husus var. O hediyeyi atar ya da satarsanız veya değiştirirseniz ve hediye eden kişi bunu öğrenirse, başınız daha büyük bir belaya girebilir.

Bir de patolojik yalancılar vardır. Bu kişiler, dikkat çekmek adına yalan söylerler. Ünlü birinin yakını olduğunu söylerler, aslında yapmadıkları tehlikeli maceraları yaşamış gibi ballandıra ballandıra anlatırlar. Bir noktada o kadar abartırlar ki kendi yalanlarına inanmaya başlarlar ve yanılsama içinde yaşarlar.

Gaslighting durumunda, yalan söyleyen kişi güç kazanmak ya da konumunu sağlamlaştırmak amacıyla karşısındaki kişinin gerçeklik algısını bilinçli bir şekilde yok etmeye çalışır.

Özellikle klinik psikolojide en çok karşılaşılan örneği yüksek oranda istismarcı eşlerdir. Bu vakaların çoğunda da erkekler manipülasyonu gerçekleştirenlerdir. Ve tüm bu olaylarda neredeyse hep aynı taktikler uygulanıyor.

Manipülasyon Taktikleri

Öncelikle reddetme yani bir suçlama ile karşılaşıldığında doğrudan inkar yoluna giderler. Mesela eşine gösterdiği şiddet sonrasında elini bile sürmediğini iddia eder. O kadar inanarak ve ısrarla söylerler ki karşılarındaki kişi de yaşadıklarından şüphe eder. Ardından küçümseme gelir. Bu durumda suçlandığı durumu kabul eder fakat anlatıldığı ya da abartıldığı gibi olmadığını söylerler. Yani vurmak değil de küçük bir itmeydi derler. Hatta gerçekten vursaydım şu anda hastanede olurdu savunmasını yaparlar.

Diğer bir taktik de alternatif açıklamadır. Böyle bir şey olmuş olabilir fakat bu dünyanın sonu değil ki derler. Sonra başka eşlerin daha kötü durumlarda olduğunu anlatırlar. Yani hedef saptırırlar.

Bunun ardından da karşı suçlama gelir. Seni aldattım evet ama sen de bnimle hiç ilgilenmiyordun, kötü bir ev hanımısın derler mesela.

Peki biz bu konuda bir kurban olup olmadığımızı nasıl anlayabiliriz? Sürekli kendimizle ilgili şüpheye düşüyorsak, karar vermekte güçlük çekiyorsak, sürekli çok hassas alıngan olduğumuzu ya da hiçbir işte yeterli ve yetenekli olmadığımıza inanıyorsak, ilişkimizde sürekli bir kafa karışıklığı yaşıyorsak, karşımızdaki insanla ne zaman birlikte olsak kontrolü kaybettiğimizi hissediyorsak ve o kişiye herhangi bir şikayette bulunduğumuzda hiç tahmin etmediğimiz büyük bir tartışma içinde buluyorsak veya sürekli aynı şeyi söylediğimiz fakat karşımızdaki kişinin bizi hiç duymadığını hissediyorsak, düşüncelerimiz ya da duygularımız konusunda hiç emin olamıyorsak, sürekli özür dileyen tarafsak, hayatımızdaki kişinin davranışları konusunda sürekli bahaneler üretmeye başlamışsak, sürekli neden mutsuz olduğumuzu anlayamıyor, bir şeylerin yanlış olduğunu hissediyorsak, bu histen kurtulamıyorsak belki de gaslighting mağdurlarından biriyiz demektir.

Nasıl Davranmamız Gerekir

Her durumda olduğu gibi ilk tespit gereklidir. Bir sorunun adını koyduğumuzda bunun üzerine gidip çözüm bulmamız da kolaylaşır. Küçük de olsa bir şekilde manipüle edildiğimizi hissettiğimizde yaşadıklarımızı bir yere yazmak ve sonrasında kendimizden şüphelendiğimiz esnada bu notlara dönerek kendimizi doğrulamamız çok yardımcı olacaktır.

Ayrıca hislerimize de güvenmeliyiz bu tür durumlarda. Bir şey hissediyorsak bundan kaçmak yerine o hisse odaklanıp ne olduğunu ortaya çıkarmak daha sağlıklı olacaktır. Zira o hissi yok sayarsak kurban konumuna düşebiliriz. Bunu kabul ederek, eyleme geçmek en iyisidir.

Vaz geçmeye hazırlıklı olmalıyız. Bu psikolojik şiddetten kurtulmanın önündeki en büyük engel vaz geçememedir, kaybetme korkusudur. Karşımızdaki kişiye değer vermemiz bu noktada engeldir. Ama şu unutulmamalıdır ki, gerçekliğimizi kaybettiğimiz ilişki hastalıklıdır. Kendimize güvenimizi ve gerçekliğimizi yeniden kazanabilmemiz için bazen bu kişiden vaz geçmemiz gerekir.

Aksi halde, karşımızda bizi manipüle eden kişinin bir uzvu olmaktan öteye gidemeyiz.

Ufak kararlar alarak da başlayabiliriz. Adım adım ilerlemek daha iyi olabilir. Manipülasyondan kurtulmak için her olayı ayır ayır değerlendirebiliriz. En önemlisi, fikirlerine güvendiğimiz birilerine ya da bir uzmana baş vurabiliriz. Dışardan yaşadıklarımıza bakan bir göz her zaman daha objektif olacaktır.

Her çatışma, tartışma manipülasyon anlamına elbette gelmez. Hatta bazıları ilişkiyi besleyebilir de. Burada bahsedilen bir tarafın sürekli eleştirerek, küçük düşürülerek gerçeklik algısıyla oynanmasıdır.

Hayatınızda korkunun olmadığı, sağlıklı ilişkiler dileği ile…

Pi Academic platformu olarak, yazar, editör ve diğer içerik üreticilerimizle sizler için ilgi çekici ve ilgiyle takip edebileceğiniz içerikler üretmekteyiz.

Hayata Pi Academic İle Bakın