Hâfızanın kuvvetinin çeşitli desteklerle artırılması çalışmalarına  mnemoteknik denilir.  Hâfızayı kuvvetlendirmek amacıyla  geliştirilen, daha doğrusu insan doğasındaki gücün  keşfedilmesiyle ortaya çıkan mnemoteknik ilkelerinin en önemlisi, hatırlanması istenen şeylerin manzum halde kişiye verilmesidir. MNEMOTEKNİK KÖKENİ Yazılı tarihe geçmeden önce insanlar hafızalarının gücüyle nesiller boyunca bilgilerini aktarabildi. Antik Yunan’da sözlü gelenek çok önemliydi. Mnemosyne ve mneme terimlerinin birleşimi ve belletme tekniği olan Mnemoteknik, hatırlamanın yardımcısıdır. Ankara Üniversitesi Felsefe (Sistematik Felsefe ve Mantık) Bölümü Araştırma Görevlisi Ulaş BİLGE, konu ile ilgili araştırmasının temeline bellek ve onunla ilintili terimlerin (hatırlama, anımsama vs.) nasıl kavramsallaştırıldığını, yani kavram haline nasıl geldiklerini göstermeyi amaçlamış. Mnemoteknik’in kullanım sahalarını, tekniklerin uğradığı değişim tarihsel olarak incelenmiş. Bilge araştırmasında, Sözlü Dönem içinde belleğe dair anlatılanların yanında, aslında, başlangıç-noktası olarak bir sofist tarafından kaleme alınan “Dissoi Logoi ya da Dialexeis” eserini de ele alıyor. Buradan yola çıkarak Aristoteles ve Platon öncesinde ve sonrasında (özellikle Cicero, Quitilian ve Aristoteles’in inceledikleri teknikler bağlamında) kullanılan yöntemler birbirleriyle kıyaslanarak, mnemosyne ve menme terimlerinin mnemoteknik’le kökensel ilişkisini göstermek amacını gütmüş araştırmacı. İlköğretim öğrencilerine genellikle toplama ve çıkarma işlemlerinin öğretildiği sayı boncukları (abaküsler) da mnemoteknik yöntemlere bir örnek olarak gösterilebilir. Anlamlandırılan, çağrışım kurulan konular, kolay hatırlanır. Örneğin, bir telefon numarası hatırınızda tutmak istiyorsunuz. Bu telefon numarası 329 52 21 olsun. Öncelikle telefon numarasının sahibinin nerede olduğunu biliyorsunuz. Bu bilgi, size telefonun hangi rakamla başlayacağının ipucunu verir; bu numara da 3’tür. Ardından gelen 29 rakamı Giresun ilinin trafik plaka numarası,  52 ise Ordu ilinin trafik plaka numarasıdır. 21 ise diyelim ki sizin ya dasevdiğiniz birinin yaşıdır. Bu telefon numarasını hatırınızda tutabilmek için, öncelikle Karadeniz kıyılarında yer alan iki vilâyeti hatırlarsınız, arkasından yaşınızı. Bu ve benzer şekilde çağrışımlandırma, hatta rakamların bile anlamlandırılması mümkündür. Siz de bu ve benzeri türden rakamların anlamlandırılması ile ilgili bolca egzersizler yaparak hâfıza teknikleri elde edebilirsiniz. Böylece mutlaka hatırlamak durumunda olduğunuz rakamları unutmamak için onları anlamlandırıncaya kadar bu tür deneme ve çalışmalar yapabilirsiniz. Çarşıya veya pazara çıktığınızda almanız gerekenleri unutmamak için onları anlamlı bir kelime oluşturacak şekilde sıralayabiliriz. Diyelim ki pazardan salatalık, armut, muz, soğan, un, nohut almamız gerekiyor. Bu kelimeleri sıralayarak anlamlı bir kelime elde edebiliriz. Unutmamamız gereken anlamlı kelime, yukarıdakiler için Samsun kelimesini düşünmek yeterli olacaktır. Tabii, her zaman, bu örnekte olduğu gibi anlamlı bir kelime oluşturmak mümkün olmayabilir. Bazı zamanlarda size son derece anlamsız gelen kelimeler ortaya çıkabilir. Bu anlamsız kelimeyi hatırımızda tutmak için, anlamlandırarak hatırlama yöntemlerini kullanabiliriz. Böylece anlamsız kelimeyi anlamlı hale getirebilir, öylece hâfızamıza kolayca yerleştirebiliriz. Bağlantı kurma yöntemi Bağlantı kurma yöntemi, sebep-sonuç ilişkisine dayalı olarak bir bölgeden hareketle çerçeveyi genişletme, yeni bilgi malzemesini eskileriyle birleştirerek anlam oluşturma şeklinde izah edilebilir. Bağlantı kurma yöntemi, canlandırma adı verilen bir diğer yöntem ile iç içedir. Canlandırma yöntemi ise, her işe, her harekete, her nesneye/şeye canlılık katma, onu anlamlandırma şeklinde ortaya çıkar. Zaten gün boyunca hatırımızda kalan şeyler, canlandırmadan başka bir şey olmadığı gibi; diğer bazı olaylar değişik şekilde canlandırılabilir. Bizi etkileyen olayları başkalarına aktarırken de canlandırma yönteminden bol bol istifade etmekteyiz. Pek çok araştırmacı, dramatize edilen olayların çok daha kolay hatırlanabildiği, hatta zor unutulduğu kanaatine varmıştır. Mnemoteknik araştırmacılarına göre; insanların unutma sorunu yoktur, dikkat sorunu vardır. Belleğe iyi bir ilk izlenim kaydedilmezse kolay unutulur. Ortalama insan görmeden bakar, duymaksızın dinler, hissetmeden dokunur, tad almayarak yer, fizikî bilince erişmeden hareket eder, koku bilincine ulaşmadan nefes alıp verir ve düşünmeden konuşur. Böyle bir duygusal körlükle hâfızanın evrenle, kendisiyle  ilişkisi kesilir. Bilgiyi çok kanallı alıp tasnif etmek ve odaklanarak kaydetmemiz ancak yüksek bilinç geliştirmekle olur. Bu sebeple ilişkilendirme, belleğin en önemli dayanaklarından biridir. Bir şeyi hatırlamaya çalışırken tüm duyularınızı hatırlamaya çalıştığınız şeyle ilişkilendirin. Hatırlamak istediklerinizi, resimler yerine hareket eden filmler şeklinde hatırlamaya çalışın. Hareket eden görüntüler, sâbit resimlerden daha kolay hatırlanır. Yeni bir bilgi, mevcut bir bilgi ile ilişkilendirilebilirse, kolayca hatırlanabilir. Konuşmasında espri kullanan bir konuşmacının anlattıkları çok daha kolay hatırlanır. Siz de öğrenirken eğlenmeyi, hatırlamak istediğiniz şeylere espri katarak öğrenmeyi öğrenmelisiniz. Çocuklar biraz da bu yüzden çabuk öğrenirler ve kolay unutmazlar; oyunla, eğlenmeyle, zorlanmadan, kendiliklerinden öğrenirler. Öğrenmek için fazla önemsemediğimiz ama oldukça etkili bir yöntem de hayal gücüdür. Bu yöntemi kullandıkça, öğreneceğiniz konuyla ilişkilendirebileceğiniz hayallerinizin bellek performansınızı ne kadar olumlu etkilediğini hemen fark edebilirsiniz. Hayal kuramıyorsanız, üzülmeyin. Her gün, önce son bir saatte, sonra da bir gün içinde yaptıklarınızı, gözünüzü kapatarak bellek kayıtlarınızdan görüntüleriyle tekrar canlandırmaya çalışın. Başlangıçta görüntüleri hatırlamakta zorlanabilirsiniz. Bu uygulamayı 2-3 hafta sürdürdüğünüzde gün içinde hatırlamaya değer bulduğunuz şeyleri ne kadar iyi kaydettiğinize siz de şaşıracaksınız. Hatırlamada, sayılardan da yararlanabilirsiniz. Beyninizde sâbit klasörler ve bunların uzantısı dosyalar açabilirsiniz. Bunun için, meselâ 1’den 20’ye kadar her rakama hareket eden bir görüntü kaydedin. Sırasıyla hatırlamak istediğiniz şeyleri bu görüntüyle kaydedin. Meselâ, 14. sıradaki bilgiye ulaşmak istediğinizde hemen hatırlayacağınızı göreceksiniz. Hatırlamak istediğiniz şeyleri çağrıştıran semboller kullanın. Bunlar, alışılmışın dışında, renkli, kışkırtıcı semboller olabilir. Belki çok ilkel kaçan parmağınıza ip bağlamak bile, bu sembollerin gücüyle ilgilidir. Bir bilgiyi kullanacağınız alanı belirleyip sistematik bir düzen/sıra içerisinde beyninizin dosyalama sistemini geliştirebilir; otomatik ve düzenli bir kütüphane oluşmasını sağlayabilirsiniz. Pozitif düşünce, iyimserlik de bellek kapasitesinin artırılması için gerekli enerjiyi üretir. Bunun tersi olan şüpheci, güvensiz, ihtimaller içinde olumsuz seçeneklerin gerçekleşebileceğini varsayma alışkanlığı, zihnin olumlu gelişimine sekte vurabilir. Abartma da önemlidir. Bir şeyin abartılmasından pek hoşlanmayabilirsiniz; ancak, unutmayın ki dehâlar uçuk kaçık fikirlerle doludur. Hatırlanması zor bir şeyi hatırlamaya çalıştığınızda bunu canlandırma sisteminizde abartarak komikleştirebilirsiniz. Silik ve zayıf bilgiler, bu sâyede daha güçlü bir izlenimle kaydedildiğinden daha kolay hatırlanacaktır. Hâfıza sisteminin güçlenmesi birden fazla etkilerin doğru kullanılmasına bağlıdır. Unutmayın ki, bir zincirin gücü, en zayıf halkasının gücü kadardır. Uzmanlar, normal insanların mevcut beyin kapasitelerinin çok azını, bazı uzmanlar ancak % 1 kadarını kullanabildiği görüşünde birleşir. Bu konuda en iyimser rakamlar, % 10-15 kadardır. Bu durumda beynimizi, kullanılmayan, yaklaşık % 99 kapasitesiyle beraber, uyuyan bir deve benzetmek yanlış olmaz. Demek geride, kullanılmayı bekleyen muazzam bir kapasite var. Beyin potansiyelinin ancak bu kadar azının kullanılmasının temel sebeplerinin başında, beynin nasıl çalıştığının yeterince bilinmemesi geliyor. Yani, zihinsel yeteneğimizle ilgili sorunlar, beynin kapasite eksikliğinden değil; onu nasıl kullanacağımızı bilmeyişimizden kaynaklanıyor. Hâfıza eğitilebilir, âtıl potansiyel harekete geçirilebilir. Hâfıza teknikleri bu konuda ciddî bir adımdır. Ancak işleyen demirin ışıldadığı gibi; çalışmak, özellikle sistemli çalışmak zekâyı, hâfızayı açtığı gibi, tembellik de köreltilir. İmam Buhârî’nin 300.000 (üç yüz bin) hadisi, rivâyet zinciri ile beraber ezberlediğini, hadisle ilgili İslâmî kaynakların haber verdiği gibi, batılılar da örnek gösterir (Meselâ, bkz. Tony Buzan, Dehânın El Kitabı). Hâfıza tekniklerinin içinde hayal gücü ve çağrışım iki temel ilkedir. Hayal gücü ve çağrışım yoluyla bilgileri hâfızaya alırken dikkat edilmesi gereken noktaları şöylece sıralayabiliriz: “Çok hayal kur.” 1- Çarpıcı hayaller kurun. 2- Oluşturduğunuz hayalleri hareketlendirin. 3- Kesinlikle, aklınıza ilk gelen hayali kurun. 4- Hayal ettiğiniz görüntüyü gözünüzün önüne getirin; belirgin ve ayrıntılı olsun. 5- Abartın. Yani, sayıları artırın, boyları büyütün, ya da küçültün. 6- Yerine koyma ilkesini uygulayın. Diş macununun yerine peynir koymak gibi,   ilişkilendirdiğiniz kavramlardan birini diğerinin yerine koyun. 7- Arada ilişkiler kurun; Böylece çağrışım yoluyla hatırlamanız mümkün olur. 8- Lütfen, daima olumlu düşünün. Kendinizi rahat bırakın; baskı altında hissetmeyin. 9- Kayıt kanalı çok olsun. Görüntü, ses, koku, tad ve dokunma; mümkünse hepsini birden hayallerinizekatın. 10- Unsurları, bilgileri, şekilleri belli bir sıraya koyun. 11- Renklendirin. KAYNAK: www.posseible.com/dergi/makaleler.php?sayi=21

Hayata Pi Academic İle Bakın

Pi Academic platformu olarak, yazar, editör ve diğer içerik üreticilerimizle sizler için ilgi çekici ve ilgiyle takip edebileceğiniz içerikler üretmekteyiz. Sizlere sunduğumuz içerikler başta Bilim, Teknoloji, Hukuk, İş Dünyası ve Haberler olarak kategorize edilmiştir. Tercih ettiğiniz içerik kategorisine tıklayarak okumaya başlayabilirsiniz.

Bununla beraber siber güvenlik alana ilgi duyuyor ve internette güvende kalmanız için bir şeyler okumak isterseniz buradan temel tavsiyelerle başlayabilirsiniz.